ابوالولید ابن‌صفار یونس بن عبدالله قرطبی اندلسیاِبْنِصَفّار، ابوالولید یونس بن عبدالله بن محمد بن مُغیث قرطبی اندلسی (۲ ذیقعده ۳۳۸- ۲۸ رجب ۴۲۹ق/۲۳ آوریل ۹۵۰-۶ مه ۱۰۳۸م)، محدث ، فقیه ، ادیب و قاضی مالکی بود. ۱ - پیشینهبا آنکه وی به مقامات علمی و اجتماعی و سیاسی مهمی دست یافت، از جزئیات زندگی او اطلاع چندانی در دست نیست. احتمالاً از بنی صفار - قبیله‌ای در قرطبه - [۱]
زیبدی، تاج العروس، ج۳، ص۳۳۹.
برخاسته است. پدر او ابومحمد عبدالله نیز از عالمان و مشاهیر زمان خود بود. هنگامی که خلیفه المستنصر بالله اموی عازم نبرد با مسیحیان بود، از ابومحمد خواست تا پسر را به میدان جنگ فرستد. ابومحمد بهانه آورد و خلیفه گفت هرگاه یونس کتابی در اشعار خلفای بنی امیه در شرق و اندلس ، نظیر کتاب صولی در اشعار خلفای بنی عباس بنویسد، از شرکت در جنگ معاف خواهد بود [۲]
ابن‌خاقان، فتح، مطمح الانفس، ج۱، ص۵۹، قسطنطنیه، ۱۳۰۲ق.
ابن‌صفار در اواخر دوره فرمانروایی امویان اندلس می‌زیست.۲ - اساتید ابنصفاراو فقه و حدیث و ادب را از مشایخی چون محمد بن یَبقی بن زَرب، عبدالرحمان بن احمد بن بقی، ابن‌عبدون و ابن‌قوطیه فراگرفت، [۳]
حمیدی، محمد، جذوة المقتبس، ج۵، ص۳۶۲، به کوشش محمد بن تاویت طنبحی، قاهره، ۱۹۵۲م.
[۴]
قاضی عیاض، ترتیب المدارک، ج۴، ص۷۳۴، به کوشش احمد بکیر محمود، بیروت، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
[۵]
ابن‌بشکوال، خلف، الصله، ج۲، ص۶۴۶، به کوشش عزت عطار حسینی، ۱۳۷۴ق/ ۱۹۵۵م.
نیز ابن‌رشیق از مصر ، و دارقُطنی از عراق به او اجازه روایت دادند. [۶]
ابن‌بشکوال، خلف، الصله، ج۲، ص۶۴۶، به کوشش عزت عطار حسینی، ۱۳۷۴ق/ ۱۹۵۵م.
[۷]
ذهبی، محمد، سیراعلام النبلاء، ج۱۷، ص۵۷۰، به کوشش شعیب ارنؤوط و محمد نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
۳ - شاگردان ویابنحزم ظاهری، ابومحمد مکی بن ابی طالب مقری، ابوعمرودانی، ابوعمر بن عبدالبر، قاضی ابوالولید باجی و ابوعمر بن حذّاء و جز آنان از ابن‌صفار روایت کرده‌اند. [۸]
ابن‌بشکوال، خلف، الصله، ج۲، ص۶۴۷، به کوشش عزت عطار حسینی، ۱۳۷۴ق/ ۱۹۵۵م.
[۹]
ذهبی، محمد، سیراعلام النبلاء، ج۱۷، ص۵۷۰، به کوشش شعیب ارنؤوط و محمد نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
۴ - منصبوی نخستین بار در بطلیوس به قضا گمارده شد. پس از آن از منصب قضا برکنار شد و به عنوان خطیب و امام در مسجد الزهراء تعیین گردید و به عضویت خطة الشوری نیز درآمد. پس از آن در روزگار عامریان به جای ابن‌ذکوان به سرپرستی خطة الرد و نیز خطابت جامع الزاهره گمارده شد. آنگاه مجدداً منصب قضا را برعهده گرفت و به امامت مسجد جامع قرطبه و نیز مقام وزارت گمارده شد. پس از مدتی از تمام مناصب دست کشید و خانه نشین شد، اما در ۴۱۹ق/۱۲۰۸م المعتمد بالله هشام بن محمد مروانی او را مجدداً به قضای قرطبه و امامت جمعه منصوب کرد و او تا هنگام مرگ در این مقام ماند. [۱۰]
ابن‌بشکوال، خلف، الصله، ج۲، ص۶۴۶، به کوشش عزت عطار حسینی، ۱۳۷۴ق/ ۱۹۵۵م.
۵ - گرایش ویابنصفار را عالمی زاهد و پارسا دانسته‌اند که گرایشی به تصوف داشت، [۱۱]
حمیدی، محمد، جذوة المقتبس، ج۵، ص۳۶۲، به کوشش محمد بن تاویت طنبحی، قاهره، ۱۹۵۲م.
هر چند برخی در حقیقت پارسایی او تردید کرده‌اند. [۱۲]
ابن‌سعید، اندلسی، علی، المغرب، ج۱، ص۱۵۹، به کوشش شوقی ضیف، قاهره، ۱۹۵۳م.
اشعار صوفیانه‌ای نیز از او بازمانده که ابیاتی از آن را حمیدی [۱۳]
حمیدی، محمد، جذوة المقتبس، ج۵، ص۳۶۲، به کوشش محمد بن تاویت طنبحی، قاهره، ۱۹۵۲م.
آورده است. همچنین ابن‌بشکوال [۱۴]
ابن‌بشکوال، خلف، الصله، ج۲، ص۶۴۷، به کوشش عزت عطار حسینی، ۱۳۷۴ق/ ۱۹۵۵م.
او را «کثیر الروایه» و چیره‌دست در فن خطابه دانسته است.۶ - آثاردر منابع آثار متعددی به وی نسبت داده شده که از آن میان می‌توان به الموعب فی تقسیر الموطأ اشاره کرد [۱۵]
قاضی عیاض، ترتیب المدارک، ج۴، ص۷۴۱، به کوشش احمد بکیر محمود، بیروت، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م.
[۱۶]
ابن‌بشکوال، خلف، الصله، ج۲، ص۶۴۷، به کوشش عزت عطار حسینی، ۱۳۷۴ق/ ۱۹۵۵م.
[۱۷]
ابن‌خیر اشبیلی، محمد، الفهرست، ج۱، ص۲۸۷، به کوشش فرانسیسکو کودرا، بغداد، ۱۳۸۲ق/ ۱۹۶۳م.
۷ - فهرست منابع(۱) ابن‌بشکوال، خلف، الصله، به کوشش عزت عطار حسینی، ۱۳۷۴ق/ ۱۹۵۵م. (۲) ابن‌خاقان، فتح، مطمح الانفس، قسطنطنیه، ۱۳۰۲ق. (۳) ابن‌خیر اشبیلی، محمد، الفهرست، به کوشش فرانسیسکو کودرا، بغداد، ۱۳۸۲ق/ ۱۹۶۳م. (۴) ابن‌سعید، اندلسی، علی، المغرب، به کوشش شوقی ضیف، قاهره، ۱۹۵۳م. (۵) حمیدی، محمد، جذوة المقتبس، به کوشش محمد بن تاویت طنبحی، قاهره، ۱۹۵۲م. (۶) ذهبی، محمد، سیراعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و محمد نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م. (۷) زیبدی، تاج العروس. (۸) قاضی عیاض، ترتیب المدارک، به کوشش احمد بکیر محمود، بیروت، ۱۳۸۷ق/۱۹۶۷م. ۸ - پانویس
۹ - منبعدانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ابوالولید ابن‌صفار»، ج۴، ص۱۴۱۱. رده‌های این صفحه : تراجم | علمای اهل سنت | علمای قرن پنجم | علمای قرن چهارم | فقهای مالکی | محدثین اهل سنت
|